مقالات با موضوع تربیت اسلامی مبتنی بر واقعه عاشورا

به مناسبت ایام سوگواری شهادت امام حسین علیه السلام و شهیدان کربلا دو مقاله علمی-پژوهشی از خانم مریم محمدی (مدرس مدعو پردیس شهید چمران) با موضوع تربیت اسلامی مبتنی بر عاشورا معرفی می‌گردد:

 

۱- تدوین الگوی تربیت اسلامی جریان عاشورا؛ رهیافت نظریه زمینه‌ای: هدف از این نوشتار، ارائه الگوی تربیت اسلامی در بازخوانی جریان عاشورا است. پرداختن به این موضوع می‌تواند به غنای گفتمان و الگوی تربیت اسلامی کمک کند. هدف آشکار این پژوهش، شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های تربیت اسلامی در بازخوانی واقعه عاشورا است؛ بنابراین پژوهش حاضر از یک سو، به لحاظ هدف یک پژوهش بنیادی محسوب می‌شود و از سوی دیگر به لحاظ کاربرد نتایج تحقیق در تعلیم و تربیت و کمک به اتخاذ تصمیم‌های مربوط به نظام آموزشی، از نوع پژوهش‌های کاربردی به‌شمار می‌رود. برای دست‌یابی به پاسخ سؤالات پژوهش از روش نظریه زمینه‌ای استفاده شده‌است. جامعه آماری تحقیق حاضر، کلیهٔ مقاتلی است که جریان عاشورا را نقل کرده‌اند. در همین راستا با روش نمونه‌گیری موردی نوعی، منبع جمع‌آوری داده‌ها، مقتل لهوف سید بن طاووس ملحوظ گردید. البته برای رسیدن به اشباع نهایی داده‌ها، کتب مقاتل نفس المهموم، محن الابرار، ابی مخنف، قمقام زخار و صمصام بتار و مقتل الحسین علیه‌السلام نیز موردبررسی و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها حاکی از آن بود که «وراثت»، «محیط»، «شناخت و آگاهی»، «زمان و زمانه» و «انتخاب و آزادی» به‌عنوان عوامل زمینه‌ساز تربیت هستند و عوامل «هدایت»، «نیازسنجی»، «توحید»، «تأثیر متقابل ظاهر و باطن»، «تغذیه»، «فروع دین»، «عمل‌گرایی»، «استحکام خانواده» به‌عنوان عوامل مؤثر تربیت شناخته گردیدند. عامل مهمی نیز به‌عنوان عامل بازدارنده تربیت احصا گردید که «رذایل اخلاقی» بود. پیامدها و نتایج تربیت نیز در واقعه عاشورا مبتنی بر «مکارم اخلاق»، «خردورزی» و «شهادت‌طلبی» بود. (صفحه مقاله)

 

۲- معناشناسی تربیت اسلامی مبتنی‌ بر متن مقاتل در واقعه عاشورا: هدف این نوشتار، تبیین معنای تربیت اسلامی در متن واقعه عاشوراست. پرداختن به این موضوع می‌تواند به غنای گفتمان و الگوی تربیت اسلامی کمک کند. این مطالعه، یک تحقیق بنیادی است که به‌منظور گردآوری داده‌ها از روش اسنادی و فن کتابخانه‌ای بهره برده شده‌است. مبنای کار، کتب مقاتل نفس‌المهموم، محن‌الابرار، ترجمه لهوف، ابی‌مخنف، قمقام زخار و صمصام بتار و مقتل‌الحسین علیه‌السلام بوده که برای تحلیل داده‌ها از روش تحلیل محتوای متن محور استفاده شده‌است. جامعه آماری این تحقیق کل عباراتی است که واژه تربیت و مرادفات آن در آنها بوده‌است و نمونه نیز به‌طور تمام‌شمار ملحوظ شده‌است. پس از اتمام جستجو در مقاتل یادشده تعداد ۷۵ عبارت حاوی واژگان تربیت و مرادفات آن به‌دست آمد. یافته‌ها نشان داد که مبانی تربیت، اهداف تربیت، عوامل تربیت، موانع تربیت، مصادیق تربیت، اضداد تربیت، محتوای تربیت و کارگزاران تربیت از مفاهیم اصلی قابل‌بهره‌برداری و استنباط و استخراج از متن مقاتل عاشورا مربوط به واژهٔ تربیت اسلامی بوده‌است. بیشترین عامل هم مربوط به خود شخصیت امام حسین (ع) بوده‌است که از ابعاد گوناگون محور تربیت اسلامی محسوب می‌شوند. (صفحه مقاله)

 

*نشریه علمی پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی