ماه رجب گرامی باد
ماه پر خیر و برکت رجب، دارای فضایل بیشماری است. ۲۷ رجب بعثت پیامبر و میلاد سه امام معصوم، امام علی، امام باقر و امام جواد علیهم السلام و اعتکاف ایام البیض در این ماه است. یاد پیشوایان شهید، امام کاظم و امام هادی علیهما السلام و نیز حضرت زینب سلام الله علیها گرمابخش دلهای مؤمنان است. ماه رجب شهراللَّه اعظم است. هیچ ماهی به منزلت و فضیلت او نمیرسد حتی جنگ با کفّار در این ماه حرام است. آگاه باشید رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امتم است. کسی یک روز در رجب روزه بگیرد موجبات رضایت خدا را فراهم کرده از خشم و غضب او دور میشود؛ و دری از درهای جهنم به رویش بسته میشود.
فضائل ماه رجب
رجب ماه خودسازی و توشه گرفتن است. هفتمین ماه از سال هجری قمری رجب نام دارد که نباید فضیلت آن را به بوته فراموشی سپرد زیرا در میان ماههای دوازدهگانه تنها و بدون ائتلاف با ماههای دیگر از حرمت و قداست برخوردار میباشد، در واقع چهار ماه در قرآن کریم با تعبیر «حرم» یعنی برخوردار از حرمت یاد شدهاست که یکی از آنها فرد است که رجب نام دارد و در آن قتال و کشتار حرام میباشد. رسول اکرم (ص) فرمودهاند: «رجب ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت به پایه آن نمیرسد و قتال با کافران در این ماه حرام است، آگاه باشید که رجب ماه پروردگار است و شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است و اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز روزه بدارد خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور میگردد.» امام هفتم (ع) فرمودهاند: رجب نام نهری است در بهشت که از شیر، سفیدتر و از عسل، شیرینتر است؛ هر کس یک روز از آن را روزه بدارد خداوند از آن نهر به او بیاشامد.
ماه رجب، به دلیل برخورداری از مزایای گوناگون و توجه به ابعاد معنوی آن، نامهای دیگری نیز دارد؛ نامهایی مثل ماه آمرزش خواهی (شهرُ الاستغفار)؛ ماه تک (رَجَبُ الفَرد) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از سایر ماههای حرام؛ سرشار (رَجَبُ الاَصَبّ) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی؛ ماه امیرمؤمنان (شهرُ امیرِالمؤمنین)، ریسمان الهی و اَصَمْ یعنی برخوردار از فضیلتهای بسیار. ماه رجب شهراللَّه اعظم است. هیچ ماهی به منزلت و فضیلت او نمیرسد حتی جنگ با کفّار در این ماه حرام است. آگاه باشید رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان ماه امتم است. کسی یک روز در رجب روزه بگیرد موجبات رضایت خدا را فراهم کرده از خشم و غضب او دور میشود؛ و دری از درهای جهنم به رویش بسته میشود.
از ماه رجب تا ضیافت رمضان
فرا رسیدن این ماه، نعمت بزرگی است که باید از آن بهره فراوان ببریم و نگذاریم شبها و روزهایش، با غفلت سپری شود. عبادت و نیایش، نماز و روزه، دعا و صلوات و سرانجام به یاد خدا بودن و تذکر در این ماه خجسته، لذتی دیگر دارد، همین بس که اگر یک روز از این ماه را با خلوص نیت و با توجه قلب روزه بگیریم، مستوجب رضوان بزرگ الهی خواهیم شد. رسول خدا (ص) میفرماید: هان! ماه رجب و ماه شعبان دو ماه من اند و ماه رمضان ماه امتم. آگاه باشید، هر که یک روز از ماه رجب را با ایمان و اخلاص روزه بگیرد، مستوجب رضوان بزرگ الهی میگردد و روزه اش در آن روز بی گمان خشم خداوند را فرومینشاند و دری از درهای دوزخ را بر روی خویش میبندد.
مناسبتهای رجب
ماه رجب، ماهی است با شکوه و مهم؛ آنچنان که حتی در جزیرة العرب پیش از اسلام هم احترام ویژه ای داشت. چرا که ماه صلح و صفا بوده و جنگ در آن حرام شمرده میشد. اما پس از اسلام روزهای تاریخی و خاطرات زیادی را به خود دیده که احترام و عظمت آن را دوچندان کردهاست:
در روز دوم این ماه در سال ۲۱۲ هجری، دهمین پیشوای شیعه، امام علی النقی علیه السلام به دنیا آمد. در دهم آن در سال ۱۹۵ هجری زادروز ولادت امام نهم حضرت جوادالأئمّه علیه السلام است؛ و در روز ۲۵ آن، شهادت امام هفتم موسی بن جعفر علیه السلام در سال ۱۸۳ هجری در زندان هارون پس از یک سلسله مبارزات پی گیر رخ داد و قلوب مسلمانان را جریحه دار ساخت. اما ویژگیهای مهم دیگری که به شکوه و عظمت ماه رجب افزوده، اینست که یادآور خاطرات پرشکوه و هیجان انگیز نخستین شعاع وحی و آغاز رسالت خاتم انبیاء حضرت محمد صلی الله علیه و آله است.
در ۲۷ این ماه، رسالت جهانی اسلام که تحول و جنبش همهجانبه ای، نخست در شبه جزیره عربستان و آنگاه در سراسر جهان افکند از «غار حرا» خلوتگاه تفکر و اندیشه و عبادت حضرت محمد صلی الله علیه و آله آغاز شد و آنگاه شعاع آن همه جهان را فرا گرفت.
پیامبر که سالها در اندیشه و عبادت غوطه ور بود و برای چاره جوئی از آن همه جهالت، آلودگی، خرافات و بتپرستی محیط زیست خویش و جهان، اندیشه میکرد، و برای دور ماندن از آلودگی و بهتر اندیشیدن به خلوتگاه ویژه اش به فراز (جبل النور) پناه میبرد و در کنار غاری به نام «حرا» به عبادت میپرداخت و گوئی دوران آمادگی و تمرین رسالتی بزرگ و جهانی را بنیاد مینهاد، مانند هر روز دیگر سرگرم تفکر و عبادت بود که ناگاه پیک وحی الهی رسید و بر او بانگ زد که بخوان!...
محمد صلی الله علیه و آله که مکتب ندیده و درس نیاموخته بود، با شگفتی باور نکردنی، روبه رو شد و مات و حیران به سوی فرشته نگران بود که دوباره فرمان داد: «بخوان: بنام پروردگاری که تو را آفریدهاست، بخوان…»
آری در ۱۴ قرن پیش پیامبر با فرمان رسالت و بزرگترین مأموریتهای تاریخ بشری از حرا به سوی مکه رهسپار شد، مبعوث شد تا انسانها را از زیر یوغ جهالت و خرافات و بردگی رها سازد، در برابر مفاسد و بیدادگری بپا خیزد، و تا مسیر تاریخ بشری را عوض نکند، از پا ننشیند؛ و همچنین در ۱۳ این ماه در درون خانه خدا «کعبه» کودکی با یک جهان شگفتی از (فاطمه بنت اسد) متولد شد، که آن کودک خانه زاد خدا و رازدار الهی بود.
نوزاد کعبه که پدرش او را با الهام غیبی «علی» نام گذارد. پدرش ابوطالب او را نزد محمد صلی الله علیه و آله آورد تا آن لحظه چشم نگشوده بود، و اولین بار به روی محمد چشم گشود این کودک همیشه با محمد بود و دوشادوش آن حضرت برای به ثمر رساندن انقلاب اسلام و رسالت عظیم آسمانی او لحظه ای از پا ننشست چون پیشمرگی مجاهد همه جان و مال و شخصیت خود را به خاطر اسلام و دین به خطر افکند و در کورانهای حوادث، کشتی عظیم اسلام را به خوبی رهبری کرد.
علی مظهر صفات عالی انسانی بود، با ویژگیهای خویش بعد از پیامبر اسلام، بزرگترین مرد تاریخ بشر شناخته شد. او زندگی را از خانه خدا کعبه آغاز کرد و سرانجام با شهادتش در خانه خدا و محراب عبادت مسجد کوفه نیز زندگی را پایان داد.
امید است خداوند بزرگ ما را از رهروان واقعی حضرت محمد صلی الله علیه و آله و اهل بیت آن حضرت قرار دهد.
فلسفه ماههای حرام
ماه رجب، یکی از چهار ماه حرام است که در آن از جنگ و خونریزی نهی شدهاست. تحریم جنگ در این چهار ماه، یکی از راههای پایان دادن به جنگهای طولانی و وسیله ای برای دعوت به صلح و آرامش بود؛ زیرا هنگامی که جنگجویان چهار ماه از سال اسلحه را بر زمین گذاشته و صدای چکاچک شمشیرها خاموش گردد و مجالی برای تفکر و اندیشه به وجود آید، احتمال پایان یافتن جنگ بسیار زیاد است. اسلام در هر سال برای پیروان خود یک آتشبس چهارماهه اعلام میدارد که این خود نشانه روح صلح طلبی اسلام است. البته اگر دشمن بخواهد از این قانون اسلامی سوء استفاده کند و حریم ماههای حرام را بشکند، اجازه مقابله به مثل به مسلمانان داده شدهاست.
اعمال ماه رجب
از امام صادق علیه السلام نقل شده که حضرت محمد (ص) فرمود: رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب» میگویند زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته میشود پس بسیار بگوئید «استغفر الله و اسئله التوبة». در حدیث است که حضرت نوح (ع) روز اول این ماه سوار بر کشتی شد و نجات یافت و فرمودند: کسانی که با او هستند روزه بدارند و هر که این روز را روزه بدارد آتش عذاب یک سال از او دور میشود و نیز طبق سخن حضرت صادق علیه السلام خواندن زیارت امام حسین علیه السلام در روز اول این ماه مستحب و تأکید شدهاست.
اعمال رجب بر اساس مفاتیح الجنان را در اینجا بخوانید.
ادعیه ماه رجب
ادعیه ماه مبارک رجب مالامال از حقایق و معارف است. انسانهایی که اهل دل هستند و توانستهاند از گل برهند، در حقیقت این ادعیه را به عنوان ترنمهای عاشقانه ماه مبارک رجب زمزمه میکنند نه به عنوان اینکه دعایی بخوانند و ثوابی ببرند. این دعای شریف که مالامال از حقایق توحیدی است اینگونه شروع میشود «اللَّهُمَّ یا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَةِ وَ الْآلَاءِ الْوَازِعَةِ» ابتدای این دعا مدح الهی است با بالاترین ادبیات توحیدی، و ما در هیچیک از کتابهای آقایان اهل معرفت مطالبی نه در این سطح دیدهایم و نه شنیدهایم بلکه هرچه آنها یافتهاند از همین ادعیه دریافت کردهاند.
روزه ماه رجب
هر که یک روز از ماه رجب را باورمندانه و حسابگرانه روزه بدارد، شایسته خشنودی بزرگ خداوند گردد و روزه او در این روز آتش خشم خدا را فرونشاند و دری از درهای دوزخ بر او بسته شود و اگر زمین لبریز از طلا گردد، برتر از روزه او نشود و چون روزه اش پاک دلانه برای خدا باشد، پاداش آن را چیزی از دنیا جز حسنات کامل نگرداند و آنگاه که شب فرا آید، ده خواسته برآورده شده از آن اوست؛ اگر از سرای زود گذر دنیا چیزی خواهد، خدایش ببخشاید و چون درخواستی نکند؛ خداوند برترین نیکی را که یاران و دوستداران و برگزیدگان خداوند خواهند برای او بیندوزد.
لیلة الرغائب
از جمله شبهای بزرگ و با عظمت ماه رجب شب جمعه اول این ماه است. معروف به لیلة الرغائب، اعمال مخصوصی در این شب ذکر شده که به واسطه آن اعمال برکات و پاداش فراوان بر انسان سرازیر میشود. رغائب جمع رغیبه است به معنی «امرٌ مرغوب فیه عطاء کثیر» یعنی شبی که در آن عطاها و مواهب فراوان بدست میآید در حدیث است شب جمعه اول این ماه احیاء و بیداری و نیایش فضیلت ویژه دارد و موجب دستیابی به عطایای ارزشمند حضرت پروردگار است، در حدیث است که رسول خدا (ص) فرمود: ملائکه این شب را به این نام نهادند و محدثان در کتابهای دعا نمازی با کیفیت مخصوصی در این شب ذکر کردهاند که پیامبر (ص) فرمود: هر کس این نماز را در این شب انجام دهد ثواب این نماز به نیکوترین صورت با روی خندان و درخشان و با زبانی فصیح در شب اول قبر در حضور این فرد ظاهر شود و به او میگوید: ای دوست من مژده میدهم تو را که از هر شدّت و سختی نجات یافتی، نمازگزار میگوید: تو کیستی که من تاکنون چنین صورتی زیبا با چنین جلوه ای ندیدم و سخنی شیرینتر از کلام تو نشنیدهام و بویی بهتر از بوی تو نبوئیدم در پاسخ میگوید: من همان نماز لیلة الرغائبم که شما انجام دادی. امشب آمدهام نزدت باشم تا حق را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود من در عرصه قیامت سایه بر سر تو خواهم افکند پس خوشحال باش که خیر از تو معدوم نخواهد شد.
کیفیت اعمال لیلة الرغائب
روز پنج شنبه اول آن ماه روزه گرفته شود. چون شب جمعه شد مابین نماز مغرب و عشاء دوازده رکعت نماز اقامه شود که هر دو رکعت به یک سلام ختم میشود و در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد، سه مرتبه سوره قدر، دوازده مرتبه سوره توحید خوانده شود؛ و چون دوازده رکعت به اتمام رسید، هفتاد بار ذکر «اللهم صل علی محمد النبی الامی و علی آله» گفته شود. پس از آن در سجده هفتاد بار ذکر «سبوح قدوس رب الملائکة والروح» گفته شود. پس از سر برداشتن از سجده، هفتاد بار ذکر «رب اغفر وارحم و تجاوز عما تعلم انک انت العلی الاعظم» گفته شود. دوباره به سجده رفته و هفتاد مرتبه ذکر «سبوح قدوس رب الملائکة والروح» گفته شود. در اینجا میتوان حاجت خود را از خدای متعال درخواست نمود. ان شاء الله به استجابت میرسد.
سیزدهم ماه رجب و اعمال اعتکاف
از جمله فضیلت ماه رجب آن است که ایام البیض در آن واقع شده یعنی روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم و اعتکاف برای خدا و روزه داری، در آموزههای دینی بر آن تأکید و سفارش شدهاست؛ و نیز ولادت حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در روز سیزدهم همین ماه واقع شده.
اعمال ام داوود
یکی از عبادتها و دعاهای معروف که در ماه رجب به انجام آن تأکید شده، اعمال ام داوود است. در کتب حدیث نقل شده، جوانی در عراق که اهل معرفت بود به دست منصور دوانیقی به مدت طولانی در زندان او گرفتار شده بود که نامش داوود بود. مادرش تاب و توان خود را در فراق پسر از دست داده بود، روزی به خدمت امام صادق (ع) رفت و داستان را نقل کرد و از آن حضرت چاره جویی نمود. حضرت فرمود: آیا میدانی این ماه، ماه رجب است و دعا در آن زود به اجابت میرسد آنچه را که میگویم دقیقاً انجام ده تا فرزندت از زندان رهایی یابد.
ابتدا سه روز، سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم رجب را روزه بدار و روز پانزدهم هنگام ظهر غسل کن و ۸ رکعت نماز به جا بیاور. (کیفیت نماز در مفاتیح الجنان ذکر شده به آن مراجعه کنید). همین که نماز را خواند پس از مدّت کمی پسرش آزاد شد پس از آن ام داوود خدمت امام صادق (ع) رسید و پس از عرض سلام خبر رهایی پسرش را به او رساند. امام صادق (ع) فرمود: منصور دوانیقی در یکی از شبها جدّم علی بن ابی طالب (ع) را در خواب دید که به او هشدار داد: هرچه زودتر فرزندم داوود را آزاد کن و گرنه تو را در آتش میاندازم. منصور هنگامی که آتش را در مقابل خود دید دستور داد که داوود را آزاد کنند.
بیست و هفتم ماه رجب
روز بیست و هفتم ماه رجب روز مبعوث شدن پیامبر اسلام (ص) به رسالت و پیامبری است و روزه گرفتن در این روز مستحب و ثواب ویژه دارد برای هر کدام از این شبها اعمال مخصوصی ذکر شدهاست. امام صادق (ع) فرمود: روزه بیست و هفتم رجب را از دست مده که آن روزی است که مقام نبوّت به محمّد (ص) داده شد و ثواب آن برای شما به اندازه ثواب شصت ماه است.
منابع
ویژه نامه ماه پر خیر و برکت رجب